TEMMUZ-AĞUSTOS 2023 / COĞRAFİ İŞARETLERDEN HABER VAR
Coğrafi işarette AB tescilleri hız kesmiyor
Ülkemiz bereketli toprakları, zengin kültürel mirası, yedi bölgenin farklı iklimi ve kültürüyle 1500’e yaklaşan coğrafi işaret tesciline sahiptir.
Bu tescillerin yaklaşık yüzde 87’si ise tarım ve gıda ürünleri kapsamındadır. Ülkemizde alınan tesciller ülkemiz sınırları içinde geçerlidir. Bunun yanında AB’den tescil alan ürünlerimiz de vardır. 13 ürünümüz AB tescili almıştır. Bunlar;
-
Antep baklavası/Gaziantep baklavası
-
Aydın inciri
-
Malatya kayısısı
-
Aydın kestanesi
-
Milas zeytinyağı
-
Bayramiç beyazı
-
Taşköprü sarımsağı
-
Giresun tombul fındığı
-
Antakya künefesi
-
Suruç narı
-
Çağlayancerit cevizi
-
Gemlik zeytini
-
Edremit zeytinyağıdır.
Bu gruptaki Suruç narı, Çağlayancerit cevizi, Gemlik zeytini ve Edremit zeytinyağı 2023 yılında AB coğrafi işaret tescilli almış ürünlerimiz. Bu ürünlerin her birini benzerlerinden farklı yapan ayırt edici özellikleri bulunmaktadır.
SURUÇ NARI
Suruç narı; kabuk rengi sarı ana fon üzerinde kırmızı ve pembe renk tonlarında, yapı olarak iri ve orta iriliğe sahip bir nardır. Taneleri iri olup kolay tanelenme özelliği bulunur. Yumuşak çekirdekli ve mayhoş-tatlı tadından dolayı genellikle sofralık nar olarak tüketilir.
Suruç narı; -10 0C’ye kadar düşük sıcaklık değerlerine dayanabilen, çeşitli iklim ve toprak koşullarında yetişebilen, bakımı kolay, uzun süre ağaçta kalabilen ve depolamaya uygun bir tarım ürünüdür.
Latince tür adı Punica granatum L. olan Suruç narı, Şanlıurfa il sınırları içerisinde yüzlerce yıldır yetiştirilir. Anaç köklerini tarihteki "Babil Asma Bahçeleri"nden alan incecik kabuğu, çekirdeksiz taneleri, mayhoş tadı, kıpkırmızı rengiyle dünyanın en güzel narları arasında gösterilir. Suruç Narı meyvesinin 1,5 kg’a kadar ulaşabildiği ve 2-3 yaşında ürün vermeye başladığı söylenir.
Suruç ilçesinde yer altı sularının çekilmesiyle beraber meşhur Suruç narlarının büyük çoğunluğu kuraklık nedeniyle yok olmuştur. Çiftçiler nar ağaçlarını sökerek yerine kuru tarım yapmıştır. 1995 yılından sonra meyve veren ağaç sayısında azalma meydana gelmiştir. Ancak ilerleyen yıllarda çiftçiler, GAP Eylem Planı kapsamında suyun geleceği umuduyla nar bahçeleri kurmaya başlamıştır (Doğantürk, 2015).
Fotoğraf Galerisi
Edremit zeytinyağı
Gemlik zeytini
EDREMİT ZEYTİNYAĞI
Edremit zeytinyağı, orijininin Edremit olduğu bilinen Edremit (Ayvalık) yağlık zeytin çeşidinden elde edilen natürel sızma zeytinyağıdır. Edremit zeytinyağında; burun ve geniz yoluyla hissedilen meyvemsilik özelliklerinden en az biri veya birden fazlası aynı numunede mutlaka bulunur, düşük (<3) veya orta şiddette (<5-5,5) hissedilir.
Mengeneler buharlı sistem kuruluncaya kadar zeytinin sıkılarak zeytinyağının elde edildiği mekânlardır. 1876 yılında Edremit Körfezi’nde 46 tane mengene olduğu kayıtlardan tespit edilmiştir. XIX. yüzyılın sonlarına doğru Edremit’te mengenelerin yerine zeytinyağı fabrikaları inşa edilmeye başlamıştır (Uçar, 2014). Edremit’te ilk zeytinyağı fabrikası 1873 yılında açılmıştır.
Edremit Körfezi’nde çok eski dönemlere ait iskelelerin varlığı; körfezde zeytin, zeytinyağı ve zeytin ürünleri ticaretinin yurt içi ve yurt dışına yapıldığını günümüzde vurgulayan görsel belgelerdir. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde Edremit ve körfez; zeytin, zeytinyağı ve sabun imalatının merkezi olmuştur. Osmanlı sarayının zeytin, zeytinyağı ve sabun ihtiyacı buradan karşılanmıştır (Özdemir, 2000). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde bazen artan bazen azalan zeytinyağı üretimi, XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren giderek artmıştır. Özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra yabani zeytinler aşılanarak yetişebildiği alanlarda fidanlıklar oluşturulmuş ve aşılı zeytin fidanları üreticilere dağıtılmıştır (Uçar, 2014).
XX. yüzyılın başlarında Edremit, Ayvalık ve körfez bölgesinde zeytin, zeytinyağı ve sabun imalatı artmaya başlamıştır. Ürünleri yurt dışına satmak için İstanbul Eminönü Yağ İskelesi’nde bürolar açılmış ve bu bürolardan yurt içine ve yurt dışına yağ, sabun ve zeytin ticareti sürdürülmüştür (Uçar, 2014).
GEMLİK ZEYTİNİ
Gemlik zeytini; Bursa’nın Gemlik ilçesinde elde edilen zeytingiller familyasının zeytin türüne giren ve zeytinliklerin kurulmasında kullanılan kök, gövde ve dallardan oluşan 1-3 yaşındaki aşılı veya çelikten köklendirilmiş zeytin bitkisinin meyvesidir.
Ülkemizde siyah sofralık zeytin yetiştiriciliği ile ünlü olan Gemlik ilçesinde zeytin, tarımda olduğu kadar sanayide de önemli rol oynar. Salamura siyah zeytin, kıvırcık salamura siyah zeytin, siyah sele zeytini ve yağlı teneke sele zeytini olarak farklı şekillerde işlenen Gemlik zeytini, kalite özelliklerine göre ekstra, birinci ve ikinci olmak üzere üç sınıftır.
Ülkemizde yetiştirilen sofralık zeytin çeşitleri arasında kalitesiyle bilinen ve sevilerek tüketilen Gemlik zeytini; kuru veya ambalaj salamura suyunda, Türk Gıda Kodeksi Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemelere Dair Yönetmelik hükümlerine uygun ambalajlarda piyasaya arz edilir. Salamuraya gerektiğinde beyaz şeker, laktik asit, sitrik asit, baharat ve aromatik bitkiler ilave edilebilir.
Gemlik ve yöresi, eskiden beri sofralık zeytin üretiminin merkezi durumundadır. Hatta 1857 yılında Türkiye’nin en eski odalarından biri olarak kurulmuş olan Gemlik Sanayi ve Ticaret Odası’nın üyelerinin hemen tamamının o yıllarda zeytincilikle uğraştığı bildirilir (Mutlu, 2000).
ÇAĞLAYANCERİT CEVİZİ
Çağlayancerit cevizi, Kahramanmaraş’ın Çağlayancerit ilçesinin yerli çeşidi olup dolgun gövdeli, ekstra irilikte, açık sarı iç renginde, yumuşak yapılı ve kolay kırılarak içi tüm olarak çıkarılabilen, antraknoza (mantar hastalığı) ve iç kurduna dayanıklı bir cevizdir. Erkek ve dişi çiçek oluşum zamanları birbirine yakın olduğundan meyve verimi yüksektir. Tamamen doğal ortamlarda hiçbir zirai ilaç ve suni gübre kullanılmadan yetiştirilir.
Cevizler 10 m × 10 m dikim aralığında toprağa dikilir ve daha sonra yerinde aşılanır. Rakıma bağlı olarak Çağlayancerit ilçesinde aşı tutma oranı yüzde 95’tir. Çağlayancerit, sahip olduğu ceviz potansiyeliyle Kahramanmaraş’ın ceviz bahçesi konumundadır. Çağlayancerit halkının ekonomik hayatında ceviz çok önemli bir konuma sahiptir. Bu yüzden ilçede ceviz ağaçları birer dumansız baca olarak kabul edilip kıymet verilir (Çağlayancerit Kaymakamlığı, 2021).
Çağlayancerit ilçesinde 2022 yılında yedincisi düzenlenen "Ceviz ve Kültür Festivali"nde Çağlayancerit cevizinin tanıtımına yönelik etkinliklere yer verilmiştir.
- Çağlayancerit Kaymakamlığı, (2021). Çağlayancerit Cevizi. Erişim Adresi: http://www.caglayancerit.gov.tr/ceviz
- Doğantürk, İ. H. (2015). Suruç (Şanlıurfa) İlçesi Tarım Coğrafyası. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
- Mutlu, R. (2000). Gemlik’te Zeytincilik Faaliyetleri. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Özdemir, Z. (2000). Adramyttion’dan Efeler Toprağı Edremit’e. Cilt: 1, Ankara.
- Uçar, H. (2014). Ayvalık Tarihinde Zeytinyağı Üretim, Depolama ve Satış Binalarının Yeri ve Önemi. Trakya University Journal of Engineering Sciences, 15(2): 19-28, ISSN 2147–0308.