Bozkır ekosistemlerinde yaşayan birçok canlı türü bulunmaktadır. Bunlar arasında dünyada soyu tehlike altında bulunan “bozkır kartalı” Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliğince (IUCN) de kırmızı listeye alınmıştır. Avrupa kıtasında soyunun tükendiği veya tükenmek üzere olduğu bilinen bu türün, ülkemizde de çok az bireyine rastlanıyor.
Yırtıcı kuşlar ekosistemde kilit bir role sahiptir. Diğer popülasyonların kontrol altında tutulmasında önemli faydaları vardır. Kartallar da bu yırtıcı kuşlar arasında en dikkat çeken türlerin başında geliyor.
Bozkır kartalı, atmacagiller (Accipitridae) ailesinde gerçek kartallar (Aquilinae) alt ailesine mensuptur. Ülkemizde yaşayan 11 kartal türü arasında bozkır kartalları büyük kartallardan biri. Kanat açıklığı 165 ila 260 cm arasında değişen bu büyük kartal türünün yetişkin bireylerinin ağırlığı 2 ila 5 kg arasında olabiliyor. Boyu ise yaklaşık olarak 60 ila 89 cm arasında olabiliyor. Yetişkin bireylerin baş ve boyun bölgeleri genellikle kahverengidir. Göğüs ve karın bölgeleri açık kahverengi veya kahverengi-beyaz karışımıdır. Sırt kısmı genellikle koyu kahverengi veya siyah renktedir. Kuyruk tüyleri de koyu kahverengidir. Dişilerin tüyleri genellikle erkeklere kıyasla daha koyu renktedir. Gövdesine oranla oldukça uzun kuyruğu uçuşta dikkat çeker. Uzun sayılabilecek kalın bir boynu ve nispeten küçük bir kafası olmasına rağmen güçlü bir gagası ve uzun bir gaga çizgisi vardır. Erişkin erkek ve dişi birey birbirine benzer, gençler ise erişkinlerden farklı bir görünüme sahiptir. Popülasyonlar arasında renk tonlarında farklılıklar vardır.
GENELLİKLE AÇIK ALANLARI TERCİH EDEN BİR TÜRDÜR
Bozkır kartalı tek eşlidir. Üç veya dört yaşından sonra üreme olgunluğuna erişmektedir. İlkbahar aylarında üreme dönemi gerçekleşir. Bu tür; ağaçsız, kurak bozkır, dağ etekleri ve açık arazilerde ürer. Dişi kartal, genellikle 2 ila 4 yumurta bırakır. Yavru kartallar yaklaşık 45 gün içinde yumurtadan çıkar ve 2 ay kadar ebeveynleri tarafından beslenir, iki ay sonunda da uçmaya başlar. İki aylık bir süre daha aile tarafından beslenir ve yetiştirilir. Bozkır kartalı genellikle yuvalamak için her yıl aynı yuvayı tercih eder. Yuvalarını yüksek ağaç veya kayalık bölgelerde yapabildikleri gibi dünyada yuvasını yere yapmayı tercih eden tek yırtıcı türü de bozkır kartalıdır.
Kuşların yetişkin tüylerine ulaşması yaklaşık dört yıl alır ve 25 yıla kadar yaşayabilir. Kemirgen, küçük memeliler, termitler, çekirgeler gibi böcekler; leş ve çöplüklerdeki yiyecek kalıntıları veya tavuk çiftliklerinden atılan tavuklarla beslenir. Avlarını havada süzülerek veya yüksekten dalış yaparak yakalar. Güçlü kanatları ve keskin pençeleri, avlarını etkili bir şekilde yakalamalarını sağlar. Avlarını yakaladıktan sonra genellikle ağaçlara veya kayalara taşıyarak tüketir.
Genellikle açık alanları tercih eden bir türdür. Başta bozkır olmak üzere yarı çöller ve çöller, açık savanlar, meralar, tarım alanları, çeltik tarlaları, otlaklar gibi habitatlarda bulunur. Ayrıca, dağlık bölgelerde ve açık ormanlık alanlarda da yaşayabilir. Ana dağılımı Orta Asya olan bir kuş türüdür. Özellikle Orta Doğu, Orta Asya, Güney Asya, Güneydoğu Asya ve Afrika kıtasının doğusunda ve Güney Afrika'nın kuzeyinde bulunur.
Göçmen bir kuş olan Bozkır kartalı ülkemizde oldukça nadir görülmektedir. Sıklıkla yüksek rakımlı bölgelerdeki kayalıklarda ve dağ yamaçlarında yaşar. Bozkır kartalı, ülkemizde; Orta Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde görülebilmektedir. Son yapılan çalışmalara göre ülkemizde 10 ila 20 arasında çiftin üreme yaptığı bildirilmiştir.
Güçlü yırtıcı bir kuş olmasına rağmen doğal yaşam alanlarının korunması ve insan kaynaklı tehditlerin azaltılması gerekiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü de IUCN'nin kırmızı listesinde “yüksek tehlike altında” türlerden olan göç kuşu bozkır kartallarının Türkiye'deki yaşam alanlarının korunması için çalışma başlatmış bulunuyor.