MART-NİSAN 2020 / DÜNYADA KOOPERATİFÇİLİK
Kolektif çiftliklerden kooperatifçiliğe
Bu sayıda dünya tarihinde en büyük yüz ölçümüne sahip devleti kuran Cengizhan’ın ülkesi Moğolistan’dan bir hikaye aktaracağız. Moğolistan kuzeyde Rusya, güneyde ise Çin arasında kalmış sadece iki komşusu olan bir ülke olarak, Türkiye’yi üçüncü komşu ilan etmiştir. Geçen yüzyılın tamamında Çin ve Rusya arasında çekişmelere maruz kalan ve hep komünist sistemle yönetilen Moğolistan, 1990’lı yıllardan sonra hızlı ekonomik dönüşüm yaşamaya başlamıştır. Aradan geçen kısa süre içinde özellikle kooperatifçilik alanında gelişmiş ülkelerin seviyesine hızla ulaşan hatta onları geçen bir ilerleme göstermiştir.
Bu hikayede, kooperatifçiliği hiç bilmeyen üstelik kooperatifçiliğe tam aksi bir kültürde yüzyıl yaşayan Moğolların, alışageldikleri sosyal sistemden bağımsız olarak sürdürülebilir iş imkânlarını kooperatifler sayesinde nasıl oluşturduklarını göreceğiz. Özellikle pazara müdahale, pazarlama, şeffaflık ve güven konusunda kısa sürede elde ettikleri başarılar, birçok ülkeye örnek olacak nitelikte.
Moğolistan, 1990 yılında yapılan Demokratik Devrim’den önce ülkede komünist sistemle idare edilen 225 büyük kolektif çiftliği ile övünürmüş. Bu tarihten sonra kolektif çiftliklerin çoğu özelleştirilmiş ve sonrasında da çökmüş. Bu süreçte çok az sayıda kolektif çiftlik ayakta kalabilmiş ve bunların her biri kooperatif modelinde yeniden düzenlenmiş. Bu düzenleme sonrasında Moğol Tarım Kooperatifleri Ulusal Birliğinin en büyük üyesi olan Buyan-Undral Kooperatifi kurulmuş. Undral kolektif çiftliği kuruluşundan 36 sene sonra özelleştirilmiş.
Çiftliğin hayvanları, barınakları ve ambardaki stokları özelleştirilip ve mülkiyetleri üye ortaklara geçmiş. Bu arada ofis binası ve ambarlar gibi taşınmaz mallar olduğu gibi kalmış ve bu demirbaşlar yeni modern kooperatif olan Buyan-Undral’ın temelini oluşturmuş.
Buyan-Undral Kooperatifi, ilk olarak 1993’te 213 ortakla Gobi-Altay Eyaleti’nin Dariv-soum ilinde kurulmuş. Eski bir kolektif çiftlik tabanından faaliyetlerini kooperatif şeklinde yeniden düzenleyerek kurulan ve ortaklarının tamamının sayısını koruyan bu kooperatif, en başarılı kooperatiflerden biri olmuş.
Kooperatif, günümüzde ofis binalarına, araziye, alışveriş merkezine, depoya, otele, fırına, seralara, mobilya üretim tesisine, asitleme ve konserve dükkânına, kantine, araçlara, yün basma makinesine ve diğer ekipmanlara sahip.
Ortakların kooperatife olan yükümlülüğü, yaptıkları hayvancılık üretiminin en az yüzde 60’ını kooperatife pazarlamak olarak belirlenmiş. Eğer ortaklar bu yükümlülüğü yerine getirirse kooperatif dükkanları, onlara yüzde 10 indirim sağlıyor. Kooperatif, hayvancılık ürünlerini piyasa fiyatı üzerinden alırken aynı zamanda piyasaya öncelikli ürün olarak da sunuyor.
Ortaklarına fiyat telafisi sağlayan kooperatif, tarımsal ürünleri satın aldıktan sonra ambarlarda depolayarak sezon bittiğinde ya da fiyatlar arttığında ürünleri pazara sunuyor.
ALIŞVERİŞ MERKEZİNE SAHİP
Kooperatife ait Sutai adlı bir alışveriş merkezi de bulunuyor. Bölgedeki en büyük perakende dükkanlarından biri olan bu alışveriş merkezi hem ortaklara hem de yerel halka hizmet sunuyor. Ortaklar ve çiftçiler alışveriş merkezinde ihtiyaçları olan malları sipariş edebiliyor ve yerel talebi karşılamak için tüm tüketim mallarını tedarik edebiliyor. Kooperatif ortaklarının geliri mevsimsel olduğu için nakit paraya sahip olmadıkları zaman ortaklar, Sutai alışveriş merkezinde hayvansal ürünlerini değiş tokuş ederek ihtiyacı olan malları alabiliyorlar. Aynı zamanda ortaklar, dükkana gecikmeli olarak da ödeme yapabiliyor.
Buyan-Undral kooperatifi insanların hayat kalitesini geliştiren hizmetler sunarak ve kırsal kalkınmayı geliştirerek nerede yaşarsa yaşasın birçok insanın ve topluluğun hayatını değiştiren kooperatif kimliğine ilişkin güzel bir örnek oluşturuyor.
Moğol Tarım Kooperatifleri Ulusal Birliğinin en büyük üye kooperatiflerinden biri olan Buyan-Undral Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Moğol hükümeti ve yerel yönetiminde gözde kooperatiflerinden biri olmayı başarmış. Bütün bu yaptığı faaliyetlerle kooperatif; ülkesinde çeşitli ödüllere de layık görülmüş.