EYLÜL-EKİM 2018 / ÖZEL HABER

Kurak ve yarı kurak alan peyzajı XERİSCAPE


Faruk YILMAZ     

17.09.2018 


Xeriscape, klasik peyzaj anlayışından farklı olarak kurak ve yarı kurak alanların peyzajını ifade eder. Bu peyzaj anlayışıyla su, zaman, para tasarrufu sağlandığı gibi kent insanları da doğaya daha yakınlaşır.

Çeşitli coğrafi özellikleri, coğrafi farklılığın getirdiği üç kıta arasında doğal bir köprü olması, Anadolu Yarımadasını dünyada benzerine az rastlanan bir bitki çeşitliliğine sahip kılmıştır.

Bitkiler cenneti olan Türkiye familya, cins ve tür sayısı bakımından zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. Türkiye floristik zenginliği açısından ele alındığında yaklaşık üç bin tanesi endemik olup bu sayı bütün Avrupa kıtası ülkelerinin endemik türlerinin (2.500 adet) sayısından daha fazladır. Dünya üzerindeki ekosistemler, ekonomik, ekolojik ve sosyolojik bakımdan son derece önemli işlevlere ve yararlara sahiptir. Bu alanlar günümüzde kent insanlarının dinleneceği ve huzur bulacağı mekanlardır. Bu mekanlar çevredir. Çevre ise insanın, tüm insanlığın ortak varlığı ve geleceğidir.

Bizler ekolojik ve seyirlik hazinelerimizi korumak yerine “Doymak bilmez talepleri karşılamak için hem ekolojik, hem de ekonomik açıdan sınırlı olan bu kaynakları sürekli olarak daha çok tüketiyoruz.” Bu da daha çok çevre tahribatına sebep oluyor. Ekosistem ve ekolojik denge korunmalıdır. Çünkü bunun geri dönüşü yoktur.

Haber Görseli

İNSAN DOĞAYI BİLGİSİNCE SEVER

Ülkemiz coğrafyası yarı kurak ve kurak iklim rejiminde yer alır. Küresel ısınmayla da her gün kuraklık ve çölleşmenin boyutları ve alanı genişlemektedir. Son yıllarda yaşanan kuraklık ve bunun sebep olduğu büyük sıkıntılar her alanda etkili olmaktadır. Bu bölgelerde kültür bitkileriyle klasik peyzaj yapmak; su tüketimi, işçilik ve diğer kültürel işlemler açısından sıkıntılar yaratır. Park-bahçe (klasik peyzaj) alanlarında su tüketimi arttıkça, bazı mali sıkıntılara da neden olur, estetik değerler de zarar görür.

Ülkemize özgü endemik bitkiler Anadolu coğrafyasında mevsim yağışlarıyla hayatta kalıp varlıklarını sürdürüyor, yaşayıp ürüyorlar ve çoğalıyorlar. Ayrıca sulanmıyorlar. Bu anlayışa bağlı olarak üretim fidanlıklarında doğal bitki türleriyle kuraklığa dayanıklı türler yetiştirmeye ağırlık verilmelidir. Günümüzde kuraklıkla beraber azalan, daralan su kaynaklarına karşılık; tarımda, sanayide, içme ve ev idaresinde, hızlı artan nüfus ve kentleşmeyle su tüketimi sürekli artmaktadır. Özel bir konu kurak alan peyzaj düzenlemesiyle önemli bir su tasarrufu sağlanır. Bazı şeyler için “sudan ucuz” denir, hayati olan su bu kadar bol ve ucuz değildir. Sınırlı bir yaşam kaynağı suyu sorumsuz, bilinçsiz tüketmek ve kirletmek bir bolluk yanılgısıdır.

Kırsal ve kentsel alanlarda yapılabilecek xeriscape-kurak alan peyzaj düzenlenmesi su, zaman, para tasarrufu sağladığı gibi kent insanlarını da doğaya daha yakın kılar. O bölgenin kırsalında bulunan yerel, yöresel bitkiler ve endemikler bu amaç için alan peyzajına konulursa tanınır, böylece de korunmuş olurlar. Anaçlardan ana materyaller alınırken ekolojik temellerine zarar verilmeden, dengeli şekilde yararlanılmalıdır.

Bu amaçla çeşit çeşit güzel görünümlü, kuraklığa dayanıklı yerel bitkiler; ağaç, ağaççık, çalılar ve otsu bitkiler kullanılabilir. Peyzajda doğal bitki çeşitlerinin kullanılmasıyla  bal arıları için de nektar ve polen kaynağı oluşur. Ayrıca bu bitkilerin çoğalması ve üremesi sağlanır. Seçilen doğal bitkiler o yöreye özgü olacağından başarı şansı da artar ve bu bitkiler ekstrem şartlardan daha az etkilenir. Yine sulama, bakım, budama ve kültürel işlemlere daha az ihtiyaç duyulur.

Alan düzenlemesi yaparken o yerin topoğrafik yapısını ve peyzaj özelliğini bozmamak gerekir. Eğimli ve engebeli alanlarda, konuma göre seki ve cep terasları yapılmalıdır. Bu alanların tanzimi için doğal bitkiler nakledilirken kök sistemlerine zarar vermeden, yapısal topraklarıyla nakledilmelidir.

Uygulamada doğal bitkilerle peyzaj alanları tanzim edilirken; bir bitkiyi diğerine karıştırmadan, bitkileri kendi içinde gruplar oluşturarak adacıklar şeklinde düzenlemek gerekir. Böyle bir tanzimle görsellik ve estetik değer artar.

Organik artıklarla; yaprak, bitki kalıntıları, saman, kent içinde biçilen çimler vs. ile yapılacak malçlamayla su kaybı minimize edildiği gibi, organik atıklar ayrışarak da bitki besinlerini oluşturur. Toprağın çatlayarak su kaybetmesini, yüzey buharlaşmasını önler. Her yerden her zaman kovduğumuz, aslında tabiatın öz evladı olan ayrık bitkisini de çiğnenen ve erozyona açık, eğimli alanlarda tercihen başarıyla çim yerine de kullanabilir.

Doğal peyzaj düzenlemesinde kullanılabilecek bitkiler

Alıç, Ahlat, Pırnal Meşesi, Kermes Meşesi, Palamut Meşesi, Bodur Huş, Badem, Yabani İğde, Yabani Asma, Mahlep, Sığır Dili, Kapari, Çöven, Oğul otu, Sarı Yoğurt  Otu, Yabani Çavdar, Yabani Korunga, Yabani Lüpen, Gazal Boynuzu, Sütleğen, Gül Hatmi, Ada Çayı, Misk Ada Çayı, Dağ Çayı, Artemisya-Yavşan, Cezayir Menekşesi, Yabani Menekşe, Çoban Azığı, Çoban Yastığı, Çoban Çırası, Hedera, Gelin Tırnağı, Fare Kulağı, Sedum, Sedir, Çam, Kokan Ardıç, Sabin Ardıcı, Dikenli Ardıç (Andız), Duman Ağacı, Cydonia spp, Cotaneaster, Mahonya, Berberis ,Spirya, Kelebek Çalısı, Pire Otu, Aşilya, Ayrık, Koyun Yumağı, Kekik, Mercanköşk, K. Geveni, Geven, Kantaron , Sığır Kuyruğu, Efelek-Labada, Tırfıl-Üçgül, Ebegümeci, Triotoma (Mercan), Sincan Çalısı, Bodur Akasya, Kuşburnu, Kırmızı Sumak, Karaçalı, Böğürtlen, Katır Tırnağı, Lavantin, Patlangaç, Meyan Kökü, Kuzu Kulağı, Eş. Korungası, Çan Çiçeği, Mahmuz Çiçeği, Ballı Baba, Civan Perçemi, Yabani Sarımsak Yılan Yastığı, Yabani Zambak (Süsen), Yabani Glayöl, Yabani Karanfil, Çiğdem Sonbahar Acıçiğdemi, Jipsofilla, Peygamber Çiçeği, Üzerlik, Gelincik, Papatya, Şahtuğu, Hindiba, Sarı Taş Yoncası, Altın Damla, Sabun Otu, Geyik Otu, Hazeran, Tavşancıl Otu.

Xeriscape peyzaj Faruk Yılmaz kurak doğal peyzaj