MAYIS-HAZİRAN 2025 / KAPAK KONUSU
Şûra kararları tarım ve orman politikalarına yön çizecek
Tarım ve orman sektörünün güncel ihtiyaçlarına cevap verecek aynı zamanda yakın dönemin yol haritasını çıkaracak IV. Tarım Orman Şûrası çok geniş katılımla tamamlandı. Şûraya; kamu kurumları, özel sektör, sivil toplum örgütleri, akademisyenler, kooperatifler ve çiftçi örgütleri dâhil 5 bine yakın kişi destek vererek sektörün geleceğine dair ortak bir vizyon oluşturdu. İklim değişikliği, dijital tarım, kırsal kalkınma, gıda arzında oluşabilecek tehditler ve fırsatlar ile tarım diplomasisi gibi birçok güncel konunun yanı sıra sektörün tüm unsurlarının ele alındığı bu büyük buluşmayı Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı ve Şûra Yürütme Kurulu Başkanı Dr. Ahmet Bağcı dergimiz için değerlendirdi.
IV. Tarım Orman Şûrasına kimler katıldı? Kaç kurum ve kaç kişi görev yaptı, çalışmalar ne zaman başladı ne kadar sürdü?
Öncelikle şunu belirtmek isterim; IV. Tarım Orman Şûrası’nın başarısının temelinde yatan unsur, 2024’ün son çeyreğinde başlayan şeffaf, katılımcı ve titiz bir hazırlık süreci.
Şûra’nın çalışmaları 16 başlıktan oluşan çalışma gruplarında gerçekleştirildi. Çalışma gruplarının oluşumu ve işleyişi Tarım Şûrası Yönetmeliği kapsamında yürütüldü. Çalışma gruplarının konuları ise Bakanlığımız birimleri ve ilgili diğer kamu kurumları, özel sektör, sivil toplum örgütleri, akademisyenler ve uluslararası kuruluş temsilcilerinden oluşan ve sayıları 700’ü aşan konu uzmanlarının katılım sağladığı, 5 aylık bir süreçte devam eden “Perşembe Toplantıları”nda yapılan istişareler sonucunda belirlendi.
Şûra’nın resmî açılışı 30-31 Ocak 2025 tarihlerinde “Şûra Hazırlık Çalıştayı” ile yapıldı. Bu büyük buluşmaya; 69 farklı kamu kurumundan toplam 687 kamu personeli, 234 farklı sivil toplum kuruluşumuzu temsilen 417 temsilci, 87 farklı üniversiteden alanında uzman 288 akademisyen ve 205 özel sektör temsilcisi olmak üzere bin 597 kişi iştirak etti. Bu muhteşem bir katılım demek.
Şûra öncesinde çalışma grupları çok sayıda çevrim içi ve fiziki toplantı gerçekleştirerek çalışmalarını yürüttü. Üç aylık çalışma sürecinin sonunda 28-30 Nisan 2025 tarihlerinde Şûra’mız toplandı.
5 bine yakın kişinin katkı sunduğu Şûra’mız, Türk tarım ve ormancılığının geleceğine dair istişare kültürünün ve kolektif iradenin ne denli güçlü bir şekilde tecelli ettiğinin önemli bir göstergesi oldu.
Şûra’ya çiftçi örgütleri, kooperatifler, üniversiteler ve STK’lar ne şekilde katıldı, görüşleri kararların alınmasında ne ölçüde etkili oldu?
Şûra çalışmalarımızda olabildiğince katılımcı ve istişareye dayalı bir süreç yürüttük. Bu doğrultuda, ilk etapta çalışma gruplarımızın ana hatlarını belirledikten sonra, kurum yetkililerimizle bire bir temaslar kurduk. Bunu takiben, Bakanlığımızın ilgili tüm hizmet birimleri, bağlı kurum ve kuruluşlarımız, İl Tarım ve Orman Müdürlüklerimiz ile kapsamlı bilgilendirme toplantıları gerçekleştirdik. Bu toplantılarla birlikte, kendi görev alanlarıyla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili olan tüm sivil toplum kuruluşlarının, çiftçi örgütlerinin, uluslararası kuruluş temsilcilerinin, kooperatiflerin ve üniversitelerin Şûra sürecine dahil edilmeleri hususunda da detaylı istişarelerde bulunduk.
Bizim amacımız Şûra ile tüm özel, kamu, STK, üretici birlikleri, üniversiteler, meslek odaları, medya vb. tarım ve ormanla ilgili sayabileceğimiz tüm odakların fikirlerini özgürce tartıştırmaktı. Bu nedenle kamu dışı paydaşlarımız tarafından Şûra boyunca ortaya konan birbirinden değerli fikir ve öneriler karar alma süreçlerimizde belirleyici bir rol oynadı. Şûra Sonuç Bildirgesi’nin ruhunu şekillendirmede de etkili oldu.
Şuna inanıyoruz ki bu tür kapsamlı organizasyonlarda filizlenen yeni fikirler, geleneksel yaklaşımların birikimi, bugünü ve geleceği sorgulayan farklı bakış açıları, hazırladığımız plan ve programlara güç katıyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM ÇALIŞMA KONULARINDAN BİRİ OLDU
İklim krizinin tüm dünyada tarımsal üretim ve gıda güvenliğini tehdit ettiği bir dönemdeyiz. Bu şartlar altında ülkemizin tarım ve orman politikaları ile uygulamalarına IV. Tarım Orman Şûrası nasıl bir katkı sağlayacak?
Tüm dünyayı etkisine alan iklim değişikliği, ülkemizde de tarım sektörü için ciddi bir tehdit oluşturuyor. Son 50 yılda yaşanan çatışmaların ve kitlesel göçlerin büyük kısmı su, toprak ve gıda güvencesinin bulunmadığı bölgelerde meydana gelmiş. Sadece bu veri bile iklim değişikliğiyle mücadelede küresel düzeyde önlem alınmasının gerekliliğini ortaya koymakta.
İklim değişikliğine karşı küresel ölçekte ortak çözümler ve hızlı uygulanabilir önlemlerin geliştirilmesi zorunludur. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli’nin 2014-2023 yılları arasını kapsayan raporu, iklim değişikliğinin küresel düzeyde maliyetinin yaklaşık 2 trilyon dolar civarında olduğunu, yalnızca son iki yıldaki zararların ise 451 milyar dolara ulaştığını ifade ediyor. Yani, iklim değişikliğinin finansal maliyetinin ciddi boyutlara ulaşmış durumda olduğunu görüyoruz.
Şûra’da öne çıkan bazı somut başlıkları ve özellikle iklim değişikliği konusundaki çalışmaları açıklamak isterim. IV. Tarım Orman Şûrası’nda yer alan 16 çalışma grubundan bir tanesi “İklim Değişikliğine Uyum ve Azaltım”dır. İlgili çalışma grubunda 62 kamu personeli, 14 sivil toplum örgütü temsilcisi, alanında yetkin 30 akademisyen ve 12 özel sektör temsilcisi görev aldı; 127 sayfalık bir çalışma belgesi ile 6 ana hedef ve 128 stratejinin oluşturulduğu bir komisyon raporu hazırlandı. Ayrıca, diğer gruplarda da iklim değişikliği yatay bir eksen olarak ele alındı.
Komisyon raporunda yer alan kararlardan “İklim değişikliğinin kuraklık, yağış ve sıcaklık değişimleri, hastalıklar vb. beklenen etkilerine dayanıklı bitki çeşit, tür ve hayvan ırklarının tespiti, geliştirilmesi ve kullanımı sağlanmalı” ile “Kuraklık ve aşırı hava olaylarına karşı erken uyarı sistemleri kurulmalı, dijital tarımsal kuraklık izleme sistemi geliştirilmeli” maddeleri 14 Mayıs Çiftçiler Günü’nde Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından açıklanan IV. Tarım Orman Şûrası Sonuç Bildirgesi’ne de girdi. Raporda yer alan hedef ve stratejiler; iklim krizinin tarım ve orman sektörlerimiz üzerindeki baskısını hafifletme yolunda Bakanlığımız politikalarını daha da ileriye taşıyarak yol haritamızın belirleyicisi olacak.
SONUÇ BİLDİRGESİ 86 MADDEDEN OLUŞUYOR
Başladığı günden Sonuç Bildirgesi’ne kadar 8 ay süren IV. Tarım Orman Şûrası’nın sonunda tabii ki tarım ve orman sektörünün tüm bileşenlerini kapsayan kararlar alındı. Burada tek tek sayamayacağımız 86 maddelik sonuç bildirgesinde; tarım ve ormanın temel çalışma konularının yanı sıra “jeopolitik değişimler, küresel krizler ve savaşların gıda fiyatları ve arzında oluşturabileceği fırsatlar ve tehditler”, “dijital borsa ve blok zincir tabanlı üretici-tüketici doğrudan satış sistemlerinin kullanımı”, “yer altı suyu rezervinin korunması”, “su verimliliği, tasarrufu ve Su Kanunu’nun tamamlanması”, “tarım diplomasisinin güçlendirilmesi”, “dijital tarım, yapay zekâ ve ileri tarım teknolojileri araştırmaları enstitüsü kurulması”, “üretim, koruma ve hizmetlerde yapay zekâ kullanımı” gibi yaşadığımız çağın gereği olarak öne çıkan başlıklar da oldu.
Ayrıca, “kırsal alanlarda telekomünikasyon altyapısının güçlendirilmesi” “kırsalda sürdürülebilir yaşam koşullarının iyileştirilmesi için başta sağlık, eğitim, ulaşım, iletişim ile sosyal ve kültürel imkânların artırılması” ve “hibe programları ile öncelikle desteklenmesi” gibi kırsalda yaşamı teşvik eden başlıklar Sonuç Bildirgesi’ne girdi.
Ormanların korunmasından hayvansal üretime, su ürünlerinden tarım sigortalarına, çiftçinin finanse edilmesinden endüstriyel biyoteknolojik uygulamalar için kaynak ayrılmasına kadar onlarca farklı konu Sonuç Bildirgesi’nde yer aldı.
IV. Tarım Orman Şûrası, ülkemizin tarım ve orman politikalarına sadece bir yön çizmekle kalmadı, aynı zamanda bu zorlu süreçlere karşı direncimizi artıracak, somut ve uygulanabilir çözümlerin şekillendiği bir platform oldu.
Alınan kararların takibi ve uygulaması için denetim ya da izleme mekanizması var mı?
Bakanlığımız III. Tarım Orman Şûrası’nda ilk ikisinden farklı olarak Şûra’da alınan kararlar için bir izleme sistemi oluşturmuştu. Bu sistem, alınan kararların ilgili birimler tarafından takip edilmesine imkân tanıyor. Benzer şekilde, IV. Şûra sonrasında da kararların uygulanma süreçlerini oluşturduğumuz bu sistem üzerinden takip edeceğiz.
ATÖLYE ÇIKTILARI ÇALIŞMA GRUBU RAPORLARINA ÖNEMLİ KATKI SAĞLADI
Atölye çalışmaları hakkında ne söylemek istersiniz?
Bu sürecin en yenilikçi ve stratejik ayaklarından biri de ilk kez IV. Tarım Orman Şûrası’nda hayata geçirdiğimiz atölye çalışmaları oldu. Atölyeleri tasarlarken temel gayemiz; ilgili tüm kurumlarla iş birliği yaparak, güncel sorunlara yenilikçi çözüm önerileri getirmek ve nihayetinde Şûra Genel Kuruluna sunulacak önerileri, sahadan ve en yetkin ağızlardan gelen bilgilerle hazırlamaktı. Bu vizyonla, konularında en yetkin isimler, karar alıcılar ve uluslararası aktörler Şûra’mıza dâhil edildi. Düzenlediğimiz 4 atölyenin her biri, kendi alanında uzman katılımcıların görüş ve önerilerinin paylaşıldığı dinamik birer platforma dönüştü.
Bu atölyelere kısaca değinmek isterim: İlk atölye çalışmamız, şubat ayında Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız Dr. Cevdet Yılmaz’ın teşrifleriyle gerçekleşen “Kırsalda Sürdürülebilir Yaşam Atölyesi” idi. Kırsal kalkınma konusunda ülkemizin tartışmasız otoritelerinden olan, özellikle bu atölyede altını çizdikleri ve hem çalışmalarımıza hem de ülke vizyonumuza değerli katkılar sunan “uzak kırsal, yakın kırsal” ve “mekik göç” gibi kavramları çarpıcı bir şekilde ortaya koymaları vesilesiyle Cumhurbaşkanı Yardımcımıza bir kez daha şükranlarımızı sunuyoruz.
İkinci atölyemiz, şubat ayında gerçekleştirdiğimiz “İklim Değişikliği Sürecinde Ormanlar Atölyesi” oldu. Ülkemiz doğal varlığının yaklaşık yüzde sekseninin Bakanlığımız bünyesinde yönetiliyor olması gerçeğinden hareketle, bu alana yönelik tartışma ve çalışmaları da azami hassasiyetle yürütmeyi hedefledik. Orman köylerimizin tamamını kapsayan bu alanların eğitim ve sosyal yaşam gibi bütün yönleriyle ele alınmasına özen gösterdik.
Atölye çalışmalarımız arasında stratejik bir konuma sahip olan bir diğer önemli buluşmamız da nisan ayında Hazine ve Maliye Bakanımız Sayın Mehmet Şimşek’in katılımlarıyla gerçekleştirdiğimiz “Tarım Ekonomisi Atölyesi” idi. Bu atölyeyi düzenlemekte temel amacımız; ülkemizin genel ekonomi politikaları ile tarım sektörümüz arasındaki güçlü ve ayrılmaz bağı, en üst düzeyde ve makro bir perspektifle ele almaktı. Özellikle küresel ekonomik gelişmelerin ve ülkemizin ekonomi programının tarımsal üretimimize, gıda arz güvenliğimize ve çiftçimizin refahına olan yansımalarını derinlemesine analiz etmeyi hedefledik. Sayın Bakanımız da tarımın söz konusu stratejik konumu nedeniyle ülkemiz için bir öncelik olduğunu ve bu yaklaşımın sadece söylemde kalmayıp, somut bütçe uygulamaları ve mali politikalarla da güçlü bir şekilde desteklendiğini ifade etti.
Dördüncü ve son atölyemiz olan “Tarım Diplomasisi Atölyesi”, nisan ayı sonunda İstanbul’da uluslararası bir katılımla gerçekleştirildi. Bu önemli etkinliğimize; Ticaret Bakanımız Sayın Prof. Dr. Ömer Bolat, Azerbaycan Tarım Bakanı Sayın Mecnun Memmedov ve Suriye Arap Cumhuriyeti Tarım ve Tarım Reformu Bakanı Sayın Amjad Bader teşrif ettiler. Atölyede, tarım ürünlerinin ticareti, gıda güvenliği, kırsal kalkınma, tarım politikaları ve iklim değişikliği gibi çeşitli alanları kapsayan stratejik yaklaşımlar değerlendirildi. Bu atölyenin tarım ürünlerimizin dünya pazarlarında rekabet edebilirliğini artırma, tarım alanındaki küresel sorunlarla başa çıkma ve diğer ülkelerle tarım temalı iş birlikleri kurma konuları açısından faydalı bir çalışma olduğuna inanıyorum.
Atölye çalışmalarının hangi alanlarda ve başlıklarda olacağını, diğer konular gibi tüm taraflarla birlikte belirledik. Yaklaşık 3 bin 500 kişinin katıldığı atölyelerde elde edilen çıktılar çalışma gruplarının raporlarına oldukça önemli katkılar sundu.