MART-NİSAN 2025 / ÖNDER ÇİFTÇİ
Balıkçılık sektörünün her alanında kadınlar var
2019 yılında kurulan Kadın Balıkçılar Derneği, balıkçılık sektöründe uzun yıllardır görünmeyen veya yeterince tanınmayan kadınların sesi oluyor. Dernek; kıyısal, sucul ve denizel ekosistemin kullanıcılarından olan kadınların toplumsal, ekonomik ve mesleki olarak güçlenmesi için önemli çalışmalar yürütüyor. Derneğin kuruluş amacını ve sektördeki kadınların durumunu derneğin yönetim kurulu üyeleriyle konuştuk.
Derneğiniz ne zamandan beri faaliyet gösteriyor, kuruluş amacınızdan kısaca bahseder misiniz?
Kadın Balıkçılar Derneği; kıyısal, sucul ve denizel ekosistemin kullanıcılarından biri olan kadınları toplumsal, ekonomik ve mesleki olarak güçlendirmek, denizel ekonomiyi sürdürülebilir kılmak ve bilginin üretimine ve geliştirilmesine katkıda bulunarak doğaya ve insana değer yaratan yenilikçi çalışmalar yürütmek amacı ile 2019 yılında kuruldu. Bunun için Derneğimiz, eğitim ve savunuculuk yoluyla kadınların iş gücünde görünürlüğünü artırmak, kadınları kendi topluluklarında ve kendi yaşamlarında değiştirici olmaya teşvik etmek için çalışmalar yürütüyor. Ayrıca doğa koruma ve toplumsal cinsiyet alanlarında araştırmalar yapmak, özellikle “mavi ekonomi” konusunda bilgi üretmek ve paylaşmak için çeşitli faaliyetler planlıyor ve yürütüyor.
TÜRKİYE’NİN FARKLI NOKTALARINDAKİ KADIN BALIKÇILARLA TEMASTAYIZ
Kaç üyeniz var ve ülkemizdeki tüm kadın balıkçılarla temasınız bulunuyor mu?
Türkiye'nin her bir ilindeki balıkçı aileleri derneğimizin üyesi. Bizim önceliğimiz üye sayısının fazlalığı değil var olan işlerimizde bütüncül bir yaklaşımla tüm paydaş ve yarar sağlayıcılarla birlikte çalışmalar yürütmek.
Türkiye’de balıkçılık sektöründe mevcut kaç kadın balıkçı var? Çalışma koşulları ve talepleri neler?
Ülkemizin tüm kıyılarında, iç sularda ve baraj göllerinde kadınlar hem ticari hem de amatör olarak balıkçılık yapıyor. Ayrıca kadınlar balık yetiştiriciliği, işlemesi ve pazarlamasında da çalışıyor. Balıkçılık sektörünün hemen hemen her alanında kadınlar bu sektörün gelişmesi ve ilerlemesi için emek veriyor. Maalesef resmî kayıtlarda yer almadıkları için görünür ve bilinir değiller. Cinsiyete dayalı ayrımcılık sebebiyle kadınların balıkçılıkta zaman içinde kazandıkları yetenekleri ve mesleki tecrübeleri tam olarak değerlendirememesi erkeğin ekonomik olarak üretken ve etkin olmasına, görünür olmasına dolayısıyla da toplumda değer kazanmasına neden oluyor.
SEKTÖRDE KADINLAR ÇALIŞIYOR, SADECE ADLARI YOK
Türkiye’de konuyla ilgili veri ve bilgi eksikliği mevcut. Bugüne değin bölgede ulusal ya da yerel düzeyde yapılan projelerde, deniz ekosistemi ve iç su (göller, barajlar, nehirler, akarsular) çerçevesinde yapılan tüm ulusal ve uluslararası çalışmalarda sektördeki kadınlara yönelik faaliyetler göz ardı edilmişti. Kadın balıkçıları sosyal ve ekonomik olarak güçlendirecek bir yapı yoktu. Kadın Balıkçılar Derneği Türkiye’de öncülük yaparak balıkçılık ve denizcilik sektöründeki kadınları bir çatı altında toplamış, balıkçılık sektöründeki 30 bin erkek ortaklı Balıkçılık Kooperatifleri Merkez Birliğinde “Kadın Balıkçı Komisyonu” kurulmasına öncülük etmiştir.
Sektörde kadınlar çalışıyor, sadece adları yok. Kadın balıkçılar, balıkçılığın erkek mesleği olarak algılanması nedeniyle yapısal sorunlar yaşıyor. Kadın balıkçılar, tekne sahibi olmadığı için resmî kayıtlarda görünmüyor. Ayrıca, balıkçılık kooperatiflerine katılamıyor ve ortak olmakta güçlük çekiyor. Dolayısıyla, kadın balıkçıların denizdeki emekleri fark edilemiyor, kayıt altına alınamıyor, kadın balıkçılar örgütlenemiyor ya da kooperatifte temsil edilmiyor, karar mekanizmalarında yer alamıyor. Sonuç olarak, kadın balıkçıların balıkçılık sektörü politikalarına varlıkları ve kararları yansımıyor.
KADINLARIN SEKTÖRDE NE DENLİ GÜÇLÜ OLDUKLARINI ORTAYA KOYUYORUZ
Balıkçılık daha çok erkek egemen bir sektör olarak biliniyor. Siz bu algıyı tamamen yıkmış bulunuyorsunuz. Bununla ilgili neler söylemek istersiniz?
Balıkçılık sektörü, uzun yıllar boyunca erkek egemen bir alan olarak görülse de kadınlar bu alanda daima önemli roller üstlenmiştir. Bizler, Kadın Balıkçılar Derneği olarak kadınların sahadaki görünürlüğünü artırmak, deneyimlerini paylaşmalarını sağlamak ve sektöre katkılarını daha net şekilde ortaya koymak için çalışıyoruz. Bu algının değişmesi, aslında kadınların balıkçılıkta aktif olarak yer aldıklarının fark edilmesiyle mümkün oldu. Bugün geldiğimiz noktada, kadınların bilgi, emek ve kararlılıkla bu sektörde ne denli güçlü olduklarını hep birlikte görüyoruz. Bu dönüşümün bir parçası olmaktan gurur duyuyoruz.
Son olarak sizin eklemek istedikleriniz var mı?
Balıkçılık ve su ürünleri sektörlerinde yıllardır büyük sorumluluklar üstlenen kadınlarımız, sadece üretimde değil, aynı zamanda gelecek kuşakların yetiştirilmesinde de temel bir rol oynuyor. Bu nedenle kadınların, sahip oldukları hakların bilincine varmaları, hem bireysel olarak güçlenmeleri hem de sektörel gelişim açısından büyük önem taşıyor. Kadınların ekonomik ve sosyal yaşama katılımlarının artırılması, karar alma süreçlerinde daha etkin rol oynamaları ve mesleki alanda daha fazla temsil edilmeleri en temel hedeflerimiz arasında yer alıyor.
TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİNİ SEKTÖRE ENTEGRE ETMEDE ÖNCÜLÜK EDİYORUZ
Kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olduğu bir sektör hayaliyle çalışmalarımızı kararlılıkla sürdürüyoruz.
Kadın Balıkçılar Derneği, yalnızca su ürünleri alanında değil, birçok farklı sektöre de örnek teşkil eden ilkeleri ve değerleriyle dikkat çekiyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sektöre entegre edilmesi ve bu alanda kalıcı bir farkındalık yaratılması konusunda öncülük ediyoruz.
Bu noktada şunu da vurgulamak isterim, kadın balıkçılar hâlâ çoğunlukla “eşlerine yardım eden kişiler” olarak görülüyor. Oysa yapılması gereken onları kendi meslekleriyle tanımak ve tanıtmak yani “balıkçı” kimlikleriyle kabul etmek. Ardından diğer meslektaşları gibi kooperatiflere ortak olabilmeleri ve karar alma mekanizmalarına aktif katılım sağlayabilmeleri için uygun hukuksal zeminlerin oluşturulması gerekiyor. Bu haklar sağlandığında kadınlar zaten kendi sorunlarını çözebilecek güçlü yapılar ve mekanizmalar geliştirme kapasitesine sahipler.
Son dönemde, Tarım ve Orman Bakanlığı Su Ürünleri Daire Başkanlığının kadın balıkçılara yönelik sağladığı destekler ve gösterdiği yapıcı yaklaşım da bizler için çok kıymetli. Kadınların balıkçılık sektöründeki görünürlüğünün artırılması, sosyal güvenceye erişimlerinin kolaylaştırılması ve eğitim fırsatlarının yaygınlaştırılması adına hayata geçirilen politikaları memnuniyetle takip ediyor, bu desteklerin daha da genişletilerek devam etmesini umuyoruz. Bu tür katkılar, hem toplumsal hem de sektörel dönüşümün önünü açmakta büyük rol oynuyor.