OCAK-ŞUBAT 2025 / DÜNYADA KOOPERATİFÇİLİK
Dünyaya açılmanın yeni yolu
Uluslararası Kooperatifçilik Merkez Teşkilatı (ICA) resmî sayfasında yer alan başarılı kooperatifleri, Dünyadan Kooperatif Hikâyeleri adıyla buradan sizlere paylaşıyoruz. Amacımız kooperatiflerin bizim ülkemizde de sorunların çözümünde etkin bir araç olabileceğini gösterebilmek. Bu hikâyemizde sizlere kooperatifler üzerinden dünyaya açılabilmek için ciddi bir fırsatın oluştuğunu duyuracağız. Bundan nasıl faydalanacağınızı anlatacağız.
Öncelikle bu oluşuma neden ihtiyaç duyulduğunu ele alalım. Hepimizin bildiği üzere ülkemiz dâhil bütün dünya ciddi bir buhrandan geçiyor. Her gün yeni bir savaş ya da felaket haberiyle rutin hâle gelen krizler yaşanıyor. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra artık gelişmiş ülkeler bile gidişattan zarar görmeye ve aslında aynı gemide olduğumuzu anlamaya başladılar. Küresel sıkıntılara karşı kalkınmanın yollarını artık birlikte arıyorlar. Sosyal kalkınma, ekonomik kalkınma ve çevrenin korunması olmak üzere üç boyutta sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına çalışıyorlar.
Ama bunu başarmak öyle sanıldığı kadar kolay değil. Kalkınmanın başlayacağı kırsal alanlarda bunu başarması beklenen kesim aşırı fakir ve güçsüz. Yani teknik açıdan dünyayı kurtarması beklenen kesim daha kendini bile kurtarmaktan aciz. Diğer taraftan kalkınmış ülkeler kaynakları israf etmeden koruyarak kullanma, adil ve paylaşımcı olma konusunda yeterli düzeyde istekli değil. Aslında refah seviyesi her ne olursa olsun bütün toplumlar kendi üzerine düşecek fedakârlığı yapmaktan kaçınıyor.
Toplumların bu bencil yaklaşımlarının üstesinden gelebilecek medeni bir çözüm bulunması gerekiyordu ki iki binli yılların başında çare bulundu. Hem de özü Anadolu’daki imece ruhundan çıkan mükemmel bir yaklaşım. Liberal piyasalarda güçlü ama aynı zamanda toplum menfaatini öne çıkartan, kamucu, kolektif ve demokrat bir araç. Ülkemizde adı iyi bilinen ama işlevi iyi anlaşılamamış kooperatifçilik Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kurtuluş yolu olarak belirlendi. Bu nedenle ısrarla “Kooperatifler Daha İyi Bir Dünya Kurar” diyerek 2025 yılını ikinci kez Uluslararası Kooperatifçilik Yılı olarak ilan etti.
BM öncelikle 2030 yılına kadar 17 başlıktaki “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri”ni kooperatifler sayesinde hayata geçirebilmeyi hedefliyor. Ama esas hedef, bugüne kadar sadece gelişmiş ülkelerin kalkınmada kullandıkları bu süper itici gücün, dünya çapında yaygınlaştırılarak kullanılması ve küresel iş birliğine dönüştürülebilmesi. Bu amaçla çok kapsamlı ciddi çalışmalar yürütülüyor. Çağın teknolojik imkânları da kullanılarak dünyanın her köşesinden kooperatif işletmelerini, örgütlerini ve hareketlerini elektronik ortamda birbirine bağlayan bir platform kurdular. Kooperatif Dünya Haritası (worldmap.coop) adı verilen bu heyecan verici yeni uygulama ile “iş birliği için küresel bir merkez” oluşturulmuş oldu.
İş Birliği İçin Küresel Bir Merkez
Son birkaç yıldır Dünya Kooperatif Veri Projesi altında dünya çapında hızla büyüyen bir ortak ağdan sağlanan veriler, sonunda birleştirilip temizlenerek kamuya açık hâle getirildi. Karşılıklı iletişim imkânı sunan veri odaklı elektronik bir harita yapıldı. Kooperatif Dünya Haritası adı verilen bu veri tabanında, dünya çapında kooperatifler ve destek veren örgütler talepleri hâlinde haritaya işaretleniyor. Böylelikle kooperatif hareketinin görünür, erişilebilir ve birbirleri ile bağlantılı hâle gelmesi amaçlanıyor.
Dünya çapında binlerce kooperatifi temsil eden ulusal ve bölgesel kooperatif federasyonları, araştırma kurumları ve STK’lar küresel kooperatif ekonomisini haritalamak için büyük emek harcamışlar. Uluslararası Kooperatifçilik Merkez Teşkilatı (ICA), bu konuda başlangıçta Amerikan Ulusal Kooperatif İşletmeleri Merkez Birliği (NCBA CLUSA) ve İngiliz Kooperatif Merkez Birliği (CoopsUK) tarafından büyük destek almış. Daha güçlü, daha güvenli ve daha müreffeh bir dünya inşa etmek için 100 yılı aşkın süredir kalkınma, savunuculuk, kamu farkındalığı ve düşünce liderliğinde iş birlikçi ortaklıklar kurulması alanında çalışan NCBA CLUSA aracılığı ile bilgiler edinilmiş. Öncü olan bu veri ortaklarının haritalama ve sistemi destekleme konusunda paha biçilmez katkıları olmuş. Bu katkılar sayesinde haritanın mümkün olduğunca güncel olması sağlanmış.
25 Kasım 2024 tarihinde Hindistan’ın Yeni Delhi kentinde düzenlenen Uluslararası Kooperatifler Merkez Birliği Küresel Kongresi’nde başlatılan ilk veri setlerini içeren harita ile 60 binden fazla kooperatif sergilenmiş ve kısa sürede bunlara yenileri eklenmiş. Bu çalışma, 2025 yılının ilk aylarında Veri Projesi büyüdükçe daha hızla genişlemeye başlamış.
Sistemin kapısı herkese açık çağrıda buluyor. İster bir kooperatif ortağı, ister sürdürülebilir ekonomilerin destekçisi veya sadece iş birliğinin gücüyle ilgilenen bir girişimci olsun herkesi ilham vermek ve güçlendirmek için davet ediyor.
Bütün dünyayı haritayı keşfetmeye, başkalarıyla bağlantı kurmaya, girişimlerini tanıtmaya, iş birliği ile büyümeye ve güçlenmeye çağırıyor. Yakınınızdaki veya dünyanın herhangi bir yerindeki kooperatifleri ve kooperatif ekonomisinin ortaklarını keşfetmeniz için size imkân veriyor. Haritaya giriş yaparak, kuruluşunuzu otomatik olarak veri tabanına ve haritaya ekleyip, dünya çapında kooperatif hareketini desteklemeyi amaçlayan kaynaklar, uygulamalar ve çözümler ile sizi buluşturuyor. Kooperatif ekonomisini güçlendirmeniz için sizi çok sayıda başka ortakla bir araya getiriyor.
Haritada yer alan mevcut ortaklar listesi worldmap.coop/our-data-partners adresinden görülebilir. Adrese girildiği zaman şimdilik ülkemizden 13 kooperatif ve merkez birliğinin haritada yer aldığı görülüyor.
Bütün Dünyaya Sesleniyorlar
Kooperatifinizin küresel topluluktaki yerini bulmak ve keşfetmek için worldmap.coop adresini ziyaret etmenizi istiyorlar. Birlikte daha parlak, daha iş birlikçi bir geleceğe giden bir yol çizebilmek için her katılımın ve sizin hikâyenizin önemli olduğuna, paylaşılmayı hak ettiğine inanıyorlar.
Kamu verilerinin birleştirilmesiyle topluma hizmet sağlayan platformlardan yerel kooperatifleri bulmaları için uygulamaların, kooperatif işlerine ve iş alımlarına dair ilanların ve daha pek çok yeni proje fırsatının olduğu hatırlatılarak bunun sadece bir başlangıç olduğunu belirtiyorlar. Kooperatiflerin demokratik karar alma, sosyal eşitlik ve sürdürülebilir büyümeye dayanan daha iyi bir gelecek inşa edebileceğini söylüyor ve böyle bir dünya yaratmak için birlikte çalışma çağrısında buluyorlar.
Görüldüğü üzere, bizim ülkemizde de yıllardır biriken ve kemikleşen sorunlarımızı kooperatiflerimiz sayesinde sürdürülebilir şekilde çözebiliriz. Dünya çapında başlatılan bu kalkınma mücadelesinin bir parçası olabiliriz. İmece kültürüne sahip bir millet olarak geçmişte doğru ya da yanlış yapılanlar sonucu oluşan birikimlerimizi geleceği daha iyi planlamak için kullanma fırsatı buluruz. Umarım bu hareket bütün dünyada olduğu gibi ülkemiz için de yeni başlangıçlara vesile olur.