Bu büyümede kooperatiflerin çok önemli bir rolü olmuş. Yıllarca süren komünist rejimin olumsuz etkileri nedeniyle halk kooperatifçilik nedir hiç bilmemiş. 2000'li yıllardan sonraki değişimle fakir insanlar kooperatifçilikle hızlı bir kalkınma ve gelişme sürecine girmişler. Ülkede en geniş ticari ağa sahip olan Kamboçya Tarım Kooperatifleri Anonim Şirketi (CACC) sayesinde işler değişmeye başlamış. Bunun altında Çiftçi Kooperatifi (Farmer Cooperative) adı verilen temelli yerel bir organizasyon olan Toplumsal Dönüşüm Kurumu (CTO); tarım, doğal kaynaklar yönetimi, ekoturizm, çevre, eğitim ve geçim kaynaklarının geliştirilmesi yoluyla yoksulluğunun azaltılmasına ve ekonominin geliştirilmesine çalışıyor. Bu hikâyede daha da tabana inerek Stung Treng ili, Ou Mreah yerleşkesinde bulunan Ou Mreah Tarım Kooperatifinin (OM-AC) başarılı gelişimine şahit olacağız.
Burada anlatılan belki de en önemli husus; çiftçilerin piyasa ekonomisi içinde tek başlarına zayıf ve güçsüz kalmaları nedeniyle mahkûm oldukları yoksulluktan kurtulmalarının tek yolunun birlikte güç birliği ve rekabet avantajı oluşturdukları kooperatifleri sayesinde olduğudur.
Geri kalmış ya da gelişmekte olan bütün ülkelerde başta tarım sektörü olmak üzere toplumun yoksul kesiminde ekonomik olarak dönüşüm yapmanın ve bir gelişim sağlamanın en iyi yolu kooperatiflerdir. Bizim açımızdan bu hikâyede anlatılanlar, orman kooperatiflerimizin faaliyetlerini hatırlatmaktadır. Aslında birer emek kooperatifi olan bu kooperatiflerin mevcut ekonomik sorunlara yönelik ciddi bir çözüm yolu olabileceğini aynı zamanda doğa ve orman alanlarının korunmasında nasıl önemli işler başarabileceğini göstermektedir. Tarım ile orman iç içe bir ilişki içinde olduğundan ormancılık faaliyetlerinin geliştirilmesi ve sorunlarının çözülmesine dair yapılacak bütün eylem ve faaliyetler mutlaka tarım kooperatifçiliğine dayandırılmalıdır. Bu kapsamda hâlihazırda kurulu büyük bir güç olan Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (OR-KOOP) orman köylüsünün sahada en geniş tabanına sahip temsilcisi olarak Bakanlık için vazgeçilmez bir paydaş durumundadır.
ÇİFTÇİ KOOPERATİFİ YOKSULLUĞU AZALTMANIN YOLUDUR
Kamboçya'nın kuzey doğusunda, Stung Treng ili, Siem Bouk ilçesinin uzak bölgelerindeki 4 köyden oluşan ve komün olarak adlandırılan Ou Mreah yerleşkesinde, 705 hane bulunuyormuş. Burası bin 362’si kadın toplam 2 bin 840 nüfuslu yoksul bir komünmüş. İnsanların yüzde 95’i çoğunlukla tarımsal faaliyetlerle uğraşıyor ve yasa dışı ağaç kesimine katılıyorlarmış. Tarım Kooperatifine katılmadan önce 2013 yılına kadar çiftçiler yoksulluk sınırı olan günde 1 ABD dolarının altında gelire sahiplermiş. Doğal kaynakların korunmasını umursamayan bu insanlara hizmet götürmenin önündeki en büyük zorluklar, mikro işletmelerin geliştirme ve uygulama kapasitesinin olmaması, düşük piyasa fiyatları ve işletmelerini büyütmelerini engelleyen sermayenin eksikliğiymiş.
2014 yılında Mlup Baitong adlı yurtsever bir kişinin projesi aracılığıyla Ou Mreah'daki yoksul çiftçilere WE Vakfının faaliyetleri tanıtılmış. Asıl amaç, öncelikle kadınların kapasitelerini geliştirmeleri ve uyum mekanizmalarına dair çalışma yapmalarını mümkün kılacak şekilde mikro iş geliştirme ve bölge ormanlarının kurulması için topluluğun geçim kaynaklarının sürdürülebilir şekilde iyileştirilmesine yönelik faaliyetler yürütmekmiş. Topluluk ormanını korumak için 119 hane üyesi ile Topluluk Orman Yönetim Komitesi kurulmuş. Ardından 28 Mayıs 2014 tarihinde resmî olarak tescil edilen Ou Mreah Tarım Kooperatifi (OM-AC) adında bir tarım kooperatifi kurmuşlar. 2016 yılının Aralık ayına kadar Kooperatifin ortak sayısı 67'si kadın olmak üzere 100 kişiye ulaşmış.
Tarım Kooperatifi Yönetim Komitesi Üyeleri; Yönetim, Pazarlama ve Kendi Kendine Yardım Grubu ile Köy Tasarruf ve Kredi Derneğinin geliştirilmesi konularında eğitimler almışlar. Tarım Kooperatifi ortakları; domuz, tavuk ve kurbağa yetiştiriciliği, evlerde bahçecilik ve kompost yapımı konularında da eğitimler almışlar. Tarım Kooperatifinin sermayesini artırmak için yapılan bir proje ile kooperatif ortakları ve diğer katılımcıların kaynakları harekete geçirmek üzere Kendi Kendine Yardım Grubu oluşturulmuş. 2016 yılında Tarım Kooperatifi ortaklarına iş geliştirmeleri için kredi hizmetleri sağlamak ve örnek çiftçileri yeni teknolojileri uygulamaları konusunda desteklemek için toplam 13,999 ABD doları sermaye biriktirmişler. Eğitimler ve kredi planı ile proje tarafından sunulan yeni teknolojileri 14 kooperatif ortağına daha vermişler. Örneğin 5 kooperatif ortağı, 2016 yılında 4 bin kurbağa yetiştirmiş. Kurbağa yetiştiriciliğinden 4 bin 412 dolar gelir elde etmişler. Sık aralıklarla tekrarlanan her bir döngüde 45 dolar kâr elde edilmiş. Daha az girdi yatırımı nedeniyle bir sonraki döngüde daha fazla kâr elde etmeye başlamışlar. Zamanla kurbağa çiftliklerinin sayısı artmış ve kurbağa yemi üretimi konusunda yeni bir iş alanı oluşmuş. Böylelikle kaliteli yemi, iyi bir fiyata satın alma olanağı oluşmuş. Kooperatif benzer şekilde 5 ortağına domuz ve 5 ortağına tavuk yetiştiriciliği konusunda teknoloji ve eğitim desteği vermiş. Bu arada kooperatif ortaklarının domuz ürünlerini yerel pazarda satmasına ve canlı domuz satışına kıyasla ürünlerinden daha yüksek kâr elde etmesine olanak tanıyan bir mezbaha işletmesi de açmış. Buna ek olarak, çiftçilerin yüksek kaliteli yemi iyi bir fiyata satın almalarını ve satışlarından ek kâr elde etmelerini sağlayacak yeni bir domuz yemi üretimi işi başlatmışlar.
Gösterdikleri başarılarından memnun olan ortaklar, parlak bir gelecek için daha da gayretle işe sarılmaya başlamışlar. Bu işe başladıklarından beri hayatlarının değiştiğini, istikrarlı bir gelir ve daha iyi bir yaşam için faaliyetlerine devam edeceklerini belirtmişler. 2016 yılında yapılan ankete göre çiftçilerin toplam yıllık gelirinin yüzde 21'i mikro işletme faaliyetleri yoluyla eğitim bilgilerinin uygulanmasından elde edilmiş.
Aradan geçen birkaç yıl içinde hızla gelişim sağlanmış. Stung Treng eyalet yetkililerine göre 2018'den 2022'ye kadar son beş yılda yaklaşık 95 bin ton tarım ve yine 95 bin ton balıkçılık dâhil hayvancılık ürünü üretilerek 700 - 800 milyon dolar arasında gelir elde edilmiş. Hâlen Stung Treng nüfusunun çoğunluğu kurdukları kooperatifler sayesinde geçimlerini tarlalardan, tarımsal-endüstriyel mahsullerden ve balıkçılıktan sağlamaya devam ediyor.