MAYIS-HAZİRAN 2018 / AYIN KONUSU
Tıbbi aromatik bitkilere tohum ve bilgi desteği
Tıbbi ve aromatik bitki tescilli tohumluk ve sentetik varyete sayısının artırılmasına katkıda bulunmak ve ilgili yetiştiricilere yüksek verim, kalite ve uçucu yağ oranlarına sahip bitki tohumlarının teminini kolaylaştırmak için çalışan birimin, devam eden araştırma ve çalışma alanları konusundaki bilgileri Birim Sorumlusu Dr. Reyhan Bahtiyarca Bağdat’dan aldık.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (TARM) Tıbbi Aromatik ve Boya Bitkileri (TAB) Birimi, doğal floradan aşırı toplanma sonucu baskı altında olan tıbbi, aromatik ve boya bitkilerinin kültüre alınması, Orta Anadolu Bölgesi’nde yetiştirilmeleri ekonomik görülenlerin materyallerinin toplanarak ıslah araştırmalarının yürütülmesi konularında önemli çalışmalar yürütüyor. Tıbbi ve aromatik bitki tescilli tohumluk ve sentetik varyete sayısının artırılmasına katkıda bulunmak ve ilgili yetiştiricilere yüksek verim, kalite ve uçucu yağ oranlarına sahip bitki tohumlarının teminini kolaylaştırmak için çalışan birimin, devam eden araştırma ve çalışma alanları konusundaki bilgileri Birim Sorumlusu Dr. Reyhan Bahtiyarca Bağdat’dan aldık.
Birimin 2004 yılında kurulduğunu ve halen devam etmekte olan altı araştırma projesi bulunduğunu belirten Bağdat, “Birimimiz mütevazi altyapısı ve laboratuvar koşullarına rağmen son beş yılda tıbbi aromatik bitkilerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması adına yürütülen çok sayıda projeye ve TAB materyallerinin drog amaçlı yetiştiriciliğini yapmak isteyen bilinçli üreticilere tohum materyali ve bilgi desteği vermektedir” şeklinde konuştu.
2018 yılı itibariyle Kırıkkale İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile ortak hazırlanan "Şifacı Kadınlar" isimli eğitim ağırlıklı bir projeye başlandığını kaydeden Bağdat, 4 Nisan 2018 itibariyle Yahşihan’da 17 adet tek ve çok yıllık tıbbi aromatik bitki türünün bulunduğu bir demonstrasyon bahçesi oluşturulduğunu belirtti. Proje kapsamında hem Yahşihan hem de Bahşılı ilçelerinde ikamet eden, ekonomik anlamda bir geliri olmayan, tarımsal yetiştiricilik için istekli 18-40 yaş arası yirmi kadına tıbbi aromatik bitki yetiştiriciliği konusunda eğitim verileceğini ifade eden Bağdat, “Projeyle girişimci kadınlara destek olunarak kendi imkanlarıyla istihdamları sağlanmaya çalışılacak. Yetiştiricilik, hasat ve hasat sonrası kurutma işlemleri, ürünlerin pazara arz edilmesi paketleme ve pazarlama, tıbbi bitkilerden uçucu yağ eldesi, basit kozmetik ürün ve sabun yapımı gibi birçok konuda kadın çiftçilere haftada 3 saat olmak üzere ayda 12 saat eğitim verilecek.” dedi.
Yürüyen projelerin dışında Haymana İkizce Uygulama Araştırma Çiftliği’nde birimce oluşturulmuş; melez lavanta, dağ kekiği ve oğulotu plantasyonları bulunduğunu kaydeden Bağdat, 2017 yılında farklı lavanta tür ve çeşitlerinden ontogenetik variyabilite çalışmalarını yürütmek üzere yeni plantasyonlar oluşturulduğunu belirtti.
Haber Görseli
Yetiştiricilik, hasat ve hasat sonrası kurutma işlemleri, ürünlerin pazara arz edilmesi paketleme ve pazarlama, tıbbi bitkilerden uçucu yağ eldesi, basit kozmetik ürün ve sabun yapımı gibi birçok konuda kadın çiftçilere haftada 3 saat olmak üzere ayda 12 saat eğitim verilecek.
DÜNYADA TIBBİ VE AROMATİK BİTKİ GEN BANKALARI KURULUYOR
Bağdat, “60 civarında tıbbi aromatik ve boya bitkisinin agro-morfolojik karakterizasyonu, herbaryumlarının oluşturularak, tohumlarının ulusal gen bankalarında ex-situ muhafazası” projesini de tamamlamak üzere oldukları bilgisini verdi. Agromorfolojik bakımdan karakterize edilmiş materyalin ıslahçısına olduğu kadar, üretici ve sanayicisine de büyük avantajlar sağlayacağı, ıslah sürecini kısaltacağı, nihai ürün ve drog çalışmalarına kaynak oluşturacağını ifade eden Bağdat, “Botanik ve koleksiyon bahçelerinin kurulmasının temel amacı; kayıt altına alınmış canlı bitki koleksiyonlarını devam ettirerek, materyallerin bilimsel araştırmalar, muhafaza, tanıtım ve eğitim amaçlı kullanımlarına imkan tanımaktır. Dünyada küresel ısınmayla birlikte çok sayıda bitki türü yok olmakta ve nesilleri tükenmekle karşı karşıya gelmektedir. Gelişmiş ülkeler yerel ve küresel gıda güvenliği ve kalitesine katkıda potansiyel bir depo olan tıbbi aromatik ve baharat bitkileri genetik kaynaklarının (MAC-GR) gerek şimdiki gerekse gelecek nesillerin yararına korunması gerekliliğini vurgulamakta ve bunların muhafazasında ulusal gen bankalarına ilaveten Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Gen Bankalarını oluşturmaktadırlar” diye konuştu.
Bağdat, 2018 yılı itibariyle Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü ile "Bazı uçucu yağ ve bileşenlerinin insektisidal ve nematisidal aktivitelerinin belirlenmesi" isimli bir projeye başladıklarını belirterek, “Proje kapsamında ülkemiz florasında doğal olarak yetişen aynı zamanda kültürü yapılan bitkilerden (çoğu Asteraceae, papatyagiller familyasından) elde edilecek olan uçucu yağları belirlenecektir. Mevcut kimyasallara alternatif olabilecek bileşenler izole edilerek, biyopestisit olma potansiyeli yüksek olan etken maddeler tespit edilecektir. Böylece uçucu yağlar depo zararlılarına karşı mevcutta kullanılan fumigantlara alternatif olabilecek” ifadelerini kullandı.
Yüksek drog ve uçucu yağ oranına sahip oğulotu ve biberiye hatlarının geliştirilmesi konulu iki TÜBİTAK projesinin ise tamamlandığını söyleyen Bağdat, "Halen devam etmekte olan projelerimiz ıslah ağırlıklı projeler olup birçoğu Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğünce destekleniyor. Orta Anadolu kekik, tıbbi adaçayı ve çörek otu halen yürütmekte olduğumuz ıslah projelerimiz arasında ve içerisinde yakın zamanda tescile sunmayı düşündüğümüz ümitvar hatlarımız bulunmakta. Adaçayı spontan melez hatlarımız içerisinde yüzde 10 ve altında α-thujone içerenleri olmakla birlikte; çok sayıda yerel, introdüksiyon ve melez materyallerimizin bulunduğu kekik hatlarımızın arasında yüzde 85 carvacrol, yüzde 70 thymol ve linalool içerenleri mevcuttur. Kekik hatlarımızın moleküler karakterizasyonları yapılmakta, ileriki ıslah araştırmalarına konu olabilecek ilginç genotipler tespit edilmekte” dedi.