MAYIS-HAZİRAN 2018 / ÖZEL HABER
Biyolojik savaşın vazgeçilmezi: Faydalı böcekler
Tuğba A. FIRAT -
Zühal SAÇTI -
Ayşe A. ŞENOCAK
Biyolojik savaşta sıklıkla kullanılan avcı böcekler; gelin böcekleri, altın gözlü böcek, avcı akarlar ve örümceklerden oluşuyor.
Gereğinden fazla tarımsal ilaç sonucu agro-ekosistemde bulunan doğal düşmanlar olumsuz yönde etkileniyor. Bu nedenle tarımsal ilaç kullanımına dikkat edilmeli. Unutulmamalıdır ki biyolojik mücadele etmenleri insan ve çevre sağlığına etki göstermezler, zararlıya büyük ölçüde özelleşmişlerdir, dayanıklılık problemi yaratmazlar ve kalıntı riski söz konusu değildir.
Ülkemiz sahip olduğu iklim özellikleri sayesinde çok zengin bir ürün çeşitliliğine ev sahipliği yapıyor. Tarımsal ürünlerin üretimi sırasında ortaya çıkan bitki koruma sorunları verim ve kaliteyi olumsuz yönde etkilediği gibi ekonomik zararlara da neden oluyor. Bu sorunların çözümünde öncelikle kimyasal mücadele tercih edilmesine karşın, pestisitlerin gereğinden fazla ve bilinçsiz şekilde kullanılmaları önemli sorunlara yol açabiliyor. Bu nedenle zararlı ve hastalıkların mücadelesinde öncelikle çevre dostu mücadele yöntemlerinden yararlanmak gerekiyor. Çevre dostu mücadele yöntemlerinden biri de ‘biyolojik mücadele’.
Doğada ekonomik kayba yol açan zararlı organizmalara karşı doğada var olan faydalı organizmalar kullanılarak zararın ekonomik zarar düzeyinin altında tutulması yöntemi olan biyolojik mücadelede amaç, zararlıları tümüyle ortadan kaldırmak değil. Bunun yerine zararlının yoğunluğunu, ekonomik zarar düzeyinin altında tutmak ve doğal düşmanlarının sürekliliğini sağlamak. Biyolojik mücadelede parazitoitler, predatörler ve mikrobiyal etmenler kullanılıyor. Bu yöntem hem zararlı böceklere hem de bitkilerde hastalık yapan etmenlere karşı kullanılabiliyor.
Bitki zararlıları ile biyolojik mücadelede birçok canlı grubundan faydalanılıyor. Bu doğal düşmanlar; böcekler, akarlar, örümcekler, kuşlar ve memelileri kapsıyor. Gelişimini başka bir canlı (konukçu) üzerinde veya içinde tamamlayan ve konukçusunu (zararlı böceği) öldüren organizmalar olan parazitoitler (faydalı arıcık), konukçularını arama ve bulma yetenekleri sayesinde onlara kendi yumurtalarını bırakarak gelişimlerini sürdürüyor. Bu sayede de doğada konukçu olan zararlı böcekleri baskı altına alabiliyor.
KİTLELER HALİNDE LABORATUARLARDA ÜRETİLİYORLAR
Biyolojik mücadelede üç temel uygulama bulunuyor. Bunlardan biri kitle üretimi ve salım çalışmaları. Biyolojik mücadelede kullanılması düşünülen parazitoitlerin bir agro-ekosisteme yerleştirilmesi veya periyodik salımlar için büyük miktarlarda üretilmesi zorunlu hale gelebiliyor zaman zaman. Kitle üretiminin, kolay ve ucuz olması, biyolojik mücadelenin, kimyasal savaşımla rekabet edebilmesi açısından önemli. Bu nedenle parazitoitler, üretimleri zor ve üretimi pahalı konukçuların yerine, kolay ve ucuz üretilebilen laboratuvar konukçuları üzerinde üretiliyor.
Parazitotiler günümüzde etkili bir şekilde kullanılıyor. Örneğin turunçgil bahçelerinde önemli zarara neden olan turunçgil unlubiti ile mücadelede 1970’li yılların başında ithal edilen Leptomastix dactylopii isimli faydalı arıcık günümüzde kitle üretimi yapılarak doğaya salınmakta ve unlubit mücadelesinde etkili bir şekilde kullanılabilmekte. Yine birçok zararlının (mısır kurdu, elma içkurdu gibi) biyolojik mücadelesinde etkili olan Trichogramma türleri ile buğdayın en önemli zararlısı süne mücadelesinde kullanılan Trissolcus türleri biyolojik mücadelede kullanılan bazı parazitoitlerden.
Haber Görseli
Yaşamları boyunca birden fazla sayıda ava ihtiyaç duyan, avlarını arayıp bulan, avına saldırarak dıştan beslenen ve öldüren canlılara “predatör” yani avcı böcek deniyor.
BİTLERE KARŞI AVCI BÖCEKLER KULLANILIYOR
Yaşamları boyunca birden fazla sayıda ava ihtiyaç duyan, avlarını arayıp bulan, avına saldırarak dıştan beslenen ve öldüren canlılara “predatör” yani avcı böcek deniyor. Doğada böcekler, akarlar, örümcekler, sürüngenler (kertenkeleler, yılanlar), balıklar ve kuşlar gibi birçok canlı gruplarında avcılık özelliği gösteren türler bulunuyor. Ancak, bunlar içerisinde predatör böcekler ve predatör akarlar tarımsal zararlılara karşı “biyolojik mücadele” uygulamalarında en çok tercih edilen iki grup. Biyolojik savaşta sıklıkla kullanılan avcı böcekler; gelin böcekleri, altın gözlü böcek, avcı akarlar ve örümceklerden oluşuyor. Gelin böcekleri ve altın gözlü böcekler esas olarak kabuklubitler, yaprakbitleri, unlubitler ve beyazsinekler ile beslenirken predatör akarlar ise kırmızı örümcekler, tripsler ve beyazsinekler ile besleniyor.
FAYDALI BÖCEKLER BİTKİ HASTALIKLARIYLA MÜCADELEDE DE KULLANILIYOR
Bitki zararlıları ile mücadelenin yanında bitki hastalıkları ile mücadelede kullanılabilecek fungus, bakteri ve virüs gibi organizmalar da mevcut. Bu organizmalar genelde toprak kökenli ve yeşil aksam hastalıklarına karşı kullanılıyor. Fungal mikroorganizmalar, bulundukları ekosisteme gösterdikleri uyum ve bitki gelişimi üzerindeki olumlu etkileri nedeniyle ticari olarak da üretilmeye başlandı.
Günümüzde bakteriyel hastalıklara karşı biyolojik preparatlar ülkemizde ve dünyanın birçok ülkesinde başarılı bir şekilde kullanılıyor. Bakteri hastalıklarıyla biyolojik mücadelede verilebilecek en güzel ve önemli örnek, Agrobacterium radiobacter’in biyopreparat haline getirilerek, sert ve yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında kök uruna neden olan Agrobacterium tumefaciens’in mücadelesinde kullanımı. Biyolojik mücadelede, bitki virüs hastalıklarıyla ilgili en başarılı örnek ise turunçgillerde Citrus Tristeza Virüsü (CTV)’nü önlemek için CTV’nin ılımlı bir izolatının turunçgillere inokulasyonu ile çapraz koruma mekanizmasının başarıyla işletilmesidir.
Ülkemizde bitki hastalık ve zararlılarına karşı kullanılmak üzere ruhsatlandırılan biyolojik mücadele etmenleri ve mikrobiyal preparatların sayısı her geçen gün artıyor. Ülkemizde halen ruhsatlı bulunan biyolojik mücadele elemanları ve mikrobiyal preparatlara https:// bku.tarim.gov.tr internet sayfasından ulaşılabilmektedir.